Foto: Charlotte Schreiber

Auteur Carmen Korn is een begrip in Duitsland. Haar trilogie over vier vrouwen, Dochters van een nieuwe tijd, origineel verschenen als de Jahrhundert Trilogie, heeft inmiddels ook grote indruk achtergelaten onder het Nederlandse publiek. Het ontroerende slotdeel De tijden veranderen neemt je mee in Duitse rellen, jaloezie en liefde tussen Oost en West. Ik sprak de auteur over de inspiratie achter dit prachtige portret in een verdeeld Duitsland.

Na Dochters van een nieuwe tijd en Tijd om opnieuw te beginnen sluit De tijden veranderen het verhaal dat in 1919 begon af. De vier vriendinnen Henny, Käthe, Lina en Ida zijn uitgegroeid tot sterke vrouwen die na de oorlog zich staande weten te houden en zoals ze al tientallen jaren doen aan elkaars zijde staan.

Het laatste deel speelt zich af in 1970. Henny viert haar zeventigste verjaardag, waarop de vriendinnen en hun familie hun geluk, verdriet en zowel onbeduidende als grote momenten met elkaar delen. In het licht van de jaren zeventig en tachtig, ten tijde van de oorlog in Vietnam, een verdeeld Duitsland en uiteindelijk de val van de Berlijnse muur, nemen we in dit laatste boek van Carmen Korn afscheid van de vier vrouwen.

In de trilogie volgen we Henny, Käthe, Lina en Ida. Vooral Käthe baseerde u op een van uw oudtantes. Kunt u daar iets meer over vertellen? Hoe werd u geïnspireerd om het verhaal van deze vier vrouwen te schrijven?
“Toen ik kind was, waren mijn beide oma’s nog erg actief in hun sociale leven en kwamen ze graag samen met hun zussen. Ze zaten dan rond de tafel voor koffie en taart en later ‘Schnäpsken’ (een Duitse term voor borreltjes). Ze praatten over mannen, het leven en vroegere tijden. Ik was hier vaak bij, zittend achter het tafelkleed luisterde ik mee. Ik begon dus al vroeg met het verzamelen van verhalen voor mijn collectie.”

Beschrijft u, naast historische feiten, veel gebeurtenissen die in uw familie echt zijn gebeurd?
“In het eerste boek van de trilogie is er een scène waarin Rudi zijn vriend Hans redt uit de handen van de ‘SA’ (Sturmabteilung) wanneer Hans in een pub op een tafel staat en dronken tekeergaat over de nazi’s. Dit was precies wat mijn dronken opa Eduard heeft gedaan en een goede vriend van hem heeft hem van tafel getrokken om met hem te vluchten en verstopte hem vervolgens in de kelder.
In het tweede boek strandt Henny’s schoonzoon Thies in Erfurt, waar hij uit het Russische gevangenschap komt en onderweg naar huis is. Een vrouw staat voor het raam van één van de huizen en vraagt hem binnen te komen. Ze biedt hem een maaltijd aan en de kleren van haar zoon, die overleden is in de oorlog en erg leek op Thies. Precies dit overkwam mijn vader toen hij 22 jaar oud was en onderweg naar huis was vanuit een Russisch concentratiekamp.
In de meer vreedzamere tijden van het derde boek beschrijf ik de sfeer van de omroepen waar ik als kind dol op was.”

Het eerste boek begint in 1919 en eindigt in 1999. Waarom deze tijdspanne?
“Na de Eerste Wereldoorlog begon er een nieuwe tijd voor vrouwen. In Duitsland kregen vrouwen stemrecht. Hun kansen om een onafhankelijk leven te leiden groeiden. Ze knipten hun haren, maakten hun rokken korter. Ik vond dat dat een goede tijd was om het verhaal te beginnen. Ik had eerst in gedachten om het verhaal te laten eindigen met de val van de Berlijnse muur, maar mijn editor stelde voor om het te laten eindigen met de millenniumwisseling.”

Foto: de trilogie van Carmen Korn is nu compleet.

Met welk personage identificeert u zichzelf het meest?
“Oh, dat verandert vaak. In het begin van het verhaal identificeerde ik me vooral met Käthe. In het derde boek kon ik mezelf zeer vinden in Henny en haar leven met Theo. Mijn man en ik hebben gewoontes van hen overgenomen. Maar ik herken mezelf soms ook in sommige van de mannelijke personages.”

Ieder personage komt uit een heel verschillend sociaal milieu. Wat bindt hen volgens u?
“Henny en Käthe zijn vrienden sinds hun kindertijd. Lina wordt Henny’s schoonzus. In een erg dramatisch moment in haar leven ontmoet Henny Ida. Tussen haar en de andere drie vrouwen is het meeste verschil in sociale klasse, maar ik denk dat ze het gewoon goed met elkaar kunnen vinden. Alleen Käthe heeft een lange weg te gaan met Ida.”

Had u toen u begon met schrijven altijd al in uw hoofd hoe het verhaal van Henny, Käthe, Lina en Ida zou eindigen?
“Nee. Het was een lange ontwikkeling, net zoals in het echte leven. En soms waren mijn personages behoorlijk koppig en wilden ze niet doen wat ik voor ze had gepland!”

De tijden veranderen is nu verschenen in het Nederlands, maar het originele Duitse boek verscheen twee jaar geleden. Was het moeilijk om afscheid te nemen van de personages? U schrijft met zoveel liefde en empathie, het lijken haast vriendinnen of familie.
“Het was verschrikkelijk moeilijk. En ik mis ze nog steeds. Ik heb een nieuw boek geschreven en daar schrijf ik nu het vervolg van. Ik ben erg blij dat deze nieuwe personages ook de weg naar mijn hart hebben gevonden, maar de personages van de originele trilogie zullen altijd bij me blijven. Ze zijn deel van mijn leven.”

U schrijft over het leed en ellende van de oorlog. Hoe zorgt u er toch voor dat er in uw boek ook hoop en licht te vinden is? Is het moeilijk om te zorgen dat een boek niet te zwaar wordt?
“Inderdaad. Heel veel oorlogen, hoewel de Vietnamoorlog alleen genoemd wordt. Maar ik denk dat zelfs in de moeilijkste tijden er hoop en licht is. En dit is één ding dat ik heb geleerd: wat voor lasten het leven ook voor je in petto heeft, geef nooit op. Blijf overleven.”

U heeft gewerkt als journalist voor Stern. Hoe bent u ertoe gekomen om de overstap te maken van feiten naar fictie? Is de research voor uw boeken voor u anders of hetzelfde dan toen u in de journalistiek werkte?
“Er is geen verschil in de research, het heeft juist enorm geholpen dat ik uit het journalistieke vak kom. Een oude regel is dat je meer dan één bron aan informatie nodig hebt. En eerlijk gezegd: ik denk dat het veel makkelijker is om fictie te schrijven. Zoals de schrijver Michael Ende zei: ‘De enige realiteit die we met een goed geweten kunnen beschrijven, is degene die we verzinnen’.”

Is het dan niet moeilijk om als journalist fictie te schrijven? Ik kan me zo voorstellen dat u wilt dat alles tot in de kleinste details klopt.
“Je hebt helemaal gelijk. Ik ben geobsedeerd door details. Dat zorgt wel voor heel veel werk, maar het is niet moeilijk.”

Veel van die details gaan over Hamburg, waardoor lezers het gevoel krijgen dat ze na het lezen van uw boek Hamburg echt bezocht hebben, of er zelfs gewoond hebben. Wat vindt u zo bijzonder aan Hamburg?
“Ik hou van Hamburg, het is er ruimdenkend, maar ook heel erg complex. Alle belangrijke dingen in mijn leven hebben plaatsgevonden in Hamburg. Het werken als journalist en schrijver, maar ook mijn huwelijk en het opvoeden van onze kinderen.”

Wat zijn uw plannen na de Jahrhundert Trilogie boeken? Heeft u meer plannen voor historische fictie?
“De aankomende drie maanden ben ik bezig met het tweede deel van de serie Und die Welt war jung (verschijnt in november 2021 onder de Nederlandse titel En de wereld was jong), dat het verhaal vertelt van drie families in Hamburg, Cologne en San Remo. Ik weet nog niet zeker of ik een derde boek voor deze saga zal schrijven. Ik zou ook wel eens graag een boek willen schrijven dat zich afspeelt in onze tijd.”

De tijden veranderen, het derde deel in de trilogie van Carmen Korn, is vandaag verschenen bij uitgeverij A.W. Bruna.
Wil jij kans maken op de hele trilogie? Ik mag alle drie de delen twee keer weggeven. Check snel de WINACTIE om mee te doen.